CO TO JEST BARĆ?
BARĆ to komora wydrążona wewnątrz pnia rosnącego drzewa w celach hodowli pszczół. Wykonaniem barci zajmował się BARTNIK – czyli pszczelarz, który hodował w niej pszczoły.
Barcie lokowano przeważnie na dębach i sosnach, rzadziej na grabach, lipach czy bukach. Czasem wykorzystywano naturalne dziuple, jednak najczęściej były one specjalnie drążone (dziane). Barć mogła mieć kształt cylindryczny, trapezowy (w przekroju pionowym) lub „szufladowy” – zbliżony do prostopadłościanu. Dzianie barci odbywało się wiosną, do tego celu służyły między innymi topór i piesznia. W średniowieczu drążono je jak najwyżej, potem na wysokości 3–12 m. Wierzchołek drzewa obcinano dla ograniczenia naporu wiatrów i złamania. Na powstały ocios wkładano nakrywkę chroniącą przed zaciekami deszczu. Otwór barci zakrywano płaszką, w której wycinano otwór (nawet do trzech) tzw. „oko”. Najczęściej płaszki wykonane były z drewna lipowego lub niesmolnej sosny. W najprostszym przypadku brzegi płaszki opierały się na pniu barci. Na barci zamieszczano ciosno – osobisty znak bartnika wyciosany w barci, który sygnował, że jest ona jego własnością.
Dla ochrony barci przed szkodnikami (np. dzięciołami) od frontu nakładano śniot – wałek dębowy przecięty wzdłuż na pół. Śniot montowano na kluczach – dwóch hakowato zakończonych kołkach wbitych nad i pod barcią. W czasie pracy przy pszczołach, śniot odwieszano na specjalny, mocowany z boku kołek – hwozdownię. Dla ocieplenia barci w zimie pod śniot wkładano jedlinę (gałązki jodły). Bywały barcie bezśniotowe i wtedy jedlinę mocowano łykiem wiązanym do dwu pionowych szeregów kołeczków. Dla ochrony przed niedźwiedziami stosowano tzw. samobitnie, czyli ciężką kłodę zawieszoną na sznurze tuż obok barci. Samobitnia irytowała niedźwiedzia, co kończyło się jego nokautem.
Wewnątrz barci, w połowie wysokości zakładano krzyżaki. Dzięki temu pszczoły gospodarowały na dwu poziomach plastrów. Ułatwiało to wycinanie i odnowę plastrów co drugi rok. Bartnicy wspinali się do barci przy pomocy powrozów, a później drabin. Przed wyjęciem plastrów miodu pszczoły podkurzano przy użyciu fajek bartniczych, naczyń dymnych lub pochodni.

Barć
Przygotowanie barci dla pszczół nie jest skomplikowane, ale ważny jest dobór miękkiego drewna, łatwego w obróbce. A później odpowiednie zachęcenie pszczół do zasiedlenia barci. Jak zachęcić pszczoły, aby zamieszkały w kłodzie? Wykorzystując roztwór propolisu i spirytusu, który po wyparowaniu alkoholu jest niezwykle kuszący dla owadów. Należy także umieścić we wnętrzu kłody fragmenty plastrów. Pszczoły lubią też wyjątkowo niektóre zioła, więc także one mogą znaleźć się w środku.

Bartnicy
PSZCZOŁY
PSZCZOŁA MIODNA (Apis mellifera) to gatunek owada błonkoskrzydłego z rodziny pszczołowatych (Apidae). Pszczoła miodna jest wysoko cenionym owadem, znana jest na całym świecie i występuje wszędzie tam gdzie rosną rośliny kwitnące, żyje w rojach, żywi się nektarem, pyłkiem, spadzią. Latem pszczoły żyją od 4-6 tygodni, a średnia wieku jakiej dożywają jest ściśle zależna i odwrotnie proporcjonalna do dystansu jaki przelecą w ciągu życia oraz od ilości wykarmionego przez nie młodego czerwiu. Karmienie larw mleczkiem, intensywne loty po nektar czy pyłek skracają życie pszczół. Dobrze odżywione pszczoły jesienne, które nie zbierają już pyłku, nie muszą karmić larw i pozostają w ulu, mogą przetrwać ponad pół roku, zapewniając rodzinie dobry start kolejnej wiosny.

Pszczoła miodna
WYSTĘPOWANIE PSZCZOŁY MIODNEJ

Występowanie pszczoły miodnej
PSZCZOŁA MIODNA W SYSTEMATYCE
Pszczoła jest bezkręgowcem, spośród których wyodrębniono między innymi stawonogi. Do stawonogów zaś zaliczamy owady oraz skorupiaki i pajęczaki. Wśród owadów wyróżniamy m.in. błonkówki, do których należą pszczoły, osy i mrówki.
Do wspólnych cech wszystkich STAWONOGÓW zaliczamy:
- ciało podzielone na segmenty: w przypadku owadów ciało dzieli się na: głowę, tułów i odwłok;
- odnóża zbudowane z odcinków połączonych stawami: odnóża wyrastające z boków ciała stawonogów są zbudowane z kilku części, połączonych ze sobą ruchomo stawami. Zwierzęta te mają wyodrębnione mięśnie, które są przyczepione do pancerza. Dzięki temu odnóża stawonogów mają dużą sprawność ruchową i mogą służyć nie tylko do poruszania się, ale także do pobierania pokarmu (jego chwytania i rozrywania) oraz odbierania informacji z otoczenia (czułki są narządem dotyku, smaku i węchu);
- ciało pokryte chitynowym oskórkiem: na powierzchni ciała stawonogów tworzy się sztywny oskórek zbudowany z chityny, który stanowi zewnętrzny pancerzyk, chroniący przed wysychaniem na lądzie. Ruchy ciała umożliwia różna grubość tego pancerza: jest on cieńszy tam, gdzie łączą się poszczególne segmenty ciała lub części odnóży. Wykształcony, twardy pancerz nie zmienia już swoich wymiarów, więc i stawonóg nie może stać się większy. Aby urosnąć, zwierzę zrzuca pancerz. Zanim to jednak nastąpi, pod starym pancerzem tworzy się nowy, który jest miękki, elastyczny i pofałdowany, gdyż ma dużo większą powierzchnię niż poprzedni. Po opuszczeniu starego pancerza, nowy zostaje rozciągnięty, dzięki czemu stawonóg natychmiast staje się nawet o połowę dłuższy. Intensywny wzrost zwierzęcia odbywa sie aż do momentu stwardnienia pancerza. Dlatego wzrost stawonogów nazywamy wzrostem skokowym, a proces, który go umożliwia – procesem linienia. Linienie zachodzi u młodych zwierząt częściej, u starszych rzadziej, nie zachodzi zaś wcale u dorosłych owadów i pajęczaków;
- oczy złożone – większość stawonogów ma na głowie oczy złożone. Oznacza to, że każde oko zbudowane jest z tysięcy jednakowych, maleńkich oczek. Obraz przedmiotów oglądanych za pomocą oczu złożonych składa się z kolorowych punktów i plamek.
Do wspólnych cech wszystkich OWADÓW zaliczamy:
- podział ciał na trzy części: głowę, tułów i odwłok,
- obecność jednej pary czułków na głowie,
- występowanie trzech par odnóży krocznych, które umożliwiają ruch,
- u większości owadów – obecność skrzydeł,
- wytwarzają feromony – specjalne substancje o zapachu charakterystycznym dla każdego gatunku. Zawartość tej substancji w powietrzu (czyli stężenie) jest bardzo mała, mimo to owady tego samego gatunku wyczuwają nawet z dużej odległości.
BUDOWA ZEWNĘTRZNA PSZCZOŁY MIODNEJ
Do elementów zewnętrznej budowy pszczoły miodnej zaliczamy:
głowę – a na niej:
- aparat gębowy typu gryząco-ssącego, który składa się z dwóch elementów. Pierwszym jest „trąbka” – ma postać długiej, zwiniętej spiralnie rurki, którą wysysa nektar znajdujący się w głębi kwiatu. We wnętrzu trąbki znajduje się ruchliwy i giętki języczek. Biorąc pod uwagę wielkość pszczoły, trąbka jest naprawdę długa (u pszczół krajowych długość języczka wynosi 6-6,5 mm). Drugim elementem są dwie mocne żuwaczki znajdujące się w przedniej części aparatu gębowego wraz z wydatną górną wargą. Żuwaczki mają imponującą, jak na rozmiary pszczoły, siłę zgniotu. Ich zadaniem jest wygniatanie wosku, wynoszenie z ula różnego rodzaju odpadów oraz przegryzanie kwiatowych pylników podczas zbierania pyłku;
- oczy złożone z kilkuset rurkowatych fasetek w kształcie sześciokątów (oczy takie nazywane są też fasetkowymi lub mozaikowymi). Między nimi znajduje się troje oczu prostych (tzw. przyoczek). Tak złożony narząd wzroku sprawia, że pszczoła równie dobrze widzi przedmioty położone blisko, jak i te znajdujące się w pewnej odległości. Pszczoła świetnie widzi zarówno w pozycji nieruchomej, jak i podczas lotu;
- czułki – narząd odbierający zapachy (feromony) i drgania powietrza. Pszczoły miodne są owadami społecznymi, co oznacza że żyją w koloniach. Kolonie są sterowane hormonalnie właśnie poprzez feromony owadzie. Im bardziej czułki są rozgałęzione, tym lepiej pełnią swoją funkcję. Pszczoła świetnie wyczuwa nawet te zapachy, które dla ludzkiego zmysłu powonienia są całkowicie niewyczuwalne.

Budowa pszczoły miodnej – głowa, oczy, czułki i narząd gębowy
tułów – a na nim:
- skrzydła – pszczoła na dwie pary połączonych i wzmocnionych żyłkami skrzydeł zbudowanych z przezroczystej błony. W czasie lotu skrzydła się łączą za pomocą haczyków i ruszają się w niebywałym tempie 200 poruszeń na sekundę. Te szybkie uderzenia skrzydełkami powodują efekty dźwiękowe, które odbieramy jako bzyczenie.
- nogi – są ich trzy pary. Każda z sześciu pszczelich nóg złożona jest z pięciu odcinków: biodra (łączy odnóże z tułowiem), krótkiego krętacza, długiej goleni, stopy oraz pazurków. Pomiędzy pazurkami znajduje się przylga, czyli specjalna poduszeczka, która pomaga pszczole utrzymać się na różnych, niekoniecznie płaskich powierzchniach. Działa ona na zasadzie przyssawki. Kiedy pszczoła porusza się tylko po gładkiej powierzchni, do podłoża przylega przylga, a pazurki są uniesione do góry. Jeśli natomiast podłoże jest nierówne, pszczoła pazurki opuszcza i w ten sposób utrzymuje równowagę. Nogi pszczoły mają nie tylko funkcje motoryczne – pomagają też w zbieraniu pyłku, oczyszczaniu całego ciała oraz do budowania plastrów. Na piętach wszystkich nóg pszczoła ma specjalne szczoteczki, pokryte szczecinkami. Za ich pomocą oczyszcza ciało przede wszystkim z pyłku, który przylepia się podczas pyłkobrania. Pyłek ten jednak nie idzie na zmarnowanie – trafia do specjalnego koszyczka, czyli wgłębienia znajdującego się przy ostatniej parze nóg. Tak zebrany pyłek pszczoła następnie ugniata, aby zbić go w dość twardą kulkę. W ten sposób będzie mogła pyłek przetransportować do ula bez obawy, że po drodze zgubi większość leciutkiego materiału.

Budowa pszczoły miodnej – tułów ze skrzydłami i nogami (na ostatnich nogach żółte koszyczki)
odwłok – a na nim:
- żądło – znajduje się na końcu odwłoka i powstało w wyniku modyfikacji narządów rozrodczych samic. Pełni funkcję obronną, gdyż zawiera jad i może zostać przez zagrożonego owada wprowadzone do ciała innego zwierzęcia. Do wytworzenia jadu pszczoły wykorzystują dwa gruczoły jadowe, które znajdują się na odwłoku. Gruczoł większy produkuje jad właściwy, a gruczoł mniejszy specjalny płyn, który służy do neutralizowania pozostałości jadu oraz do nawilżania żądła. Pszczoły produkują różne ilości jadu, w zależności od tego, ile spożywają białka. Pobudza ono bowiem aparat jadowy. Pszczoły walcząc z innymi pszczołami (na przykład podczas rabunku) albo z osami powszechnie korzystają ze swojego aparatu żądłowego, gdyż po wkłuciu żądła i wpuszczeniu jadu mogą je bez problemu wyjąć. Żądlenie bezkręgowców o miękkim ciele nie przynosi więc żądlącej pszczole większych szkód, natomiast użądlenie większego zwierzęcia lub człowieka (kręgowca) kończy się śmiercią pszczoły. Wtedy, owszem, wpuszcza toksynę do organizmu ofiary, ale jednocześnie nie jest w stanie wyjąć z niej żądła. W ten sposób wyrywa sobie cały aparat żądłowy i ginie. Błędnie uważa się, że królowe-matki nie posiadają żądła – używają go jednak tylko do walk z innymi matkami (dlatego nie żądlą np. trzymających je pszczelarzy). Jad pszczeli może powodować ból i obrzęk, ale jest niebezpieczny tylko dla osób uczulonych lub w przypadku wielu użądleń (dla dorosłego zdrowego człowieka zagrożenie życia występuje przy ok. stu użądleniach).

Budowa pszczoły miodnej – odwłok z aparatem żądłowym
- łuseczki woskowe – na odwłoku pszczoły robotnicy znajdują się gruczoły produkujące wosk. Zasycha on w postaci cienkich płytek – tzw. łuseczek woskowych.
STRUKTURA SPOŁECZNA PSZCZÓŁ
Kolonie pszczele (rój) budowane są przez trzy kasty owadów różniące się funkcją i morfologią: królowa matka, robotnice oraz trutnie.
- KRÓLOWA-MATKA – ma za zadanie składanie jaj. Aby to było możliwe, jej zbiornik nasienny musi zostać wypełniony nasieniem. W napełnianiu go bierze udział wiele trutni. Każda matka kopuluje tylko raz w życiu i odbywa się to w trakcie tzw. lotu godowego, który matka pszczela odbywa około 5-8. dnia po wygryzieniu z matecznika. Lot godowy odbywa się w wiosenny, ciepły, bezwietrzny dzień, z reguły między godz. 12 a 18, na wysokości nawet do kilkunastu metrów. Matka wabi trutnie specjalnym zapachem, który posiadają wydzielane przez nią feromony (wyczuwalne dla trutni z odległości około 100 m). Matka kopuluje w powietrzu z 10-30 trutniami. Trutnie bezpośrednio po akcie umierają z powodu wyrwania aparatu kopulacyjnego po zakończonej kopulacji.
- TRUTNIE – biorą udział w napełnianiu zbiornika nasiennego królowej – matki swoim nasieniem. Trutnie pojawiają się w ulu tylko na wiosnę. Średnio w ulu jest ich około 2,5 tys. Do czasu lotu godowego pozostają zupełnie bezczynne, nie zbierają pyłku, nie pełnią żadnych funkcji społecznych. Ich jedyną funkcją jest unasiennienie królowej. Odbywa się to w czasie lotu godowego, 6-20 metrów nad ziemią, zwykle w pogodny wiosenny dzień. Te trutnie, które w trakcie lotu zaplemnią królową, giną. Pozostałe przy życiu trutnie pomagają przy ocieplaniu gniazda do pożądanej temperatury 35 °C aż do wczesnej jesieni. Gdy zaczynają się chłody, są przepędzane i w krótkim czasie giną z głodu i zimna. Żyją około 50 dni.
- ROBOTNICE – podobnie jak królowa, są stałymi mieszkańcami ula. Zwykle jest ich około 50 tysięcy. Robotnice żyją około 38 dni latem i 6 miesięcy zimą. Przez całe życie są posłuszne sygnałom chemicznym (feromonom), które wydziela królowa. W sześciokątnych komorach plastra znajduje się średnio 6 tys. jaj, 9 tys. larw i 20 tys. poczwarek. Pszczoły w tych stadiach rozwojowych są dokarmiane i obsługiwane (czyszczone) przez dorosłe robotnice. Do podstawowych funkcji robotnic należą:
- czyszczenie komórek, do których królowa składa jaja
- pielęgnowanie larw
- wypacanie wosku i budowa plastrów
- odbieranie nektaru od robotnic-zbieraczek
- stróżowanie u wejścia
- wentylowanie ula
- zbieranie pokarmu (nektaru, pyłku) i wody.
Zaraz po przepoczwarzeniu robotnica przystępuje do pracy. W zależności od przydzielonej akurat funkcji może się ona zajmować pielęgnowaniem gniazda lub jego obroną, czy też pracami porządkowymi.
Szczególną rolę pełnią pszczoły ZBIERACZKI. Robotnica zostaje zbieraczką około 21. dnia życia. Każda pszczoła zbieraczka obiera sobie tylko jeden rodzaj kwiatów i do gniazda znosi tylko jeden rodzaj pożytku. Każda pszczoła w trakcie poszukiwania pożytku odżywia się miodem, którego zapas zgromadziła w wolu przed opuszczeniem ula. Zadanie zbieraczek polega na wędrowaniu po okolicy i poszukiwaniu kwiatów nektarowych i pyłkodajnych. Gdy je znajdą, rozdzierają pylniki kwiatów żuwaczkami i zlepiają ziarna pyłku w kulkę miodem, którego zapas zabrały do wola przed opuszczeniem gniazda. Pyłkowe kulki pszczoła przesuwa do koszyczków znajdujących się w górnym członie tylnych odnóży.. Gdy koszyczki na obu odnóżach napełnią się, pszczoła wraca do ula i oddaje pożytek pszczole magazynierce. Odnalezione pożywienie rozprowadzane jest sprawiedliwie wśród mieszkańców gniazda. Zbieraczki z substancji zawartych w pożywieniu produkują miód oraz wosk. Miód jest gromadzony w plastrach zbudowanych z sześciokątnych woskowych komórek. Wosk jest materiałem budulcowym. Dojrzały miód zawiera maksymalnie ok. 18% wody (powyżej 20% zawartości wody miód fermentuje i nie nadaje się do zbioru) i jest poszywany pokrywką z wosku. Pszczoły gromadzą miód jako zapas pożywienia pozwalający rojowi na przetrwanie okresu braku żywności.

szczoła zbierająca pyłek (a – koszyczek z pyłkiem)
BUDOWA KWIATU
Kwiaty wytwarzają nektar, który jest przysmakiem wielu owadów. To słodki, aromatyczny i bogaty w składniki mineralne płyn wydzielany przez miodniki (nektarniki) kwiatów, w celu zwabienia owadów zapylających. Te wydzielające nektar organy gruczołowe roślin zlokalizowane są zwykle w kwiecie . Rośliny posiadające miodniki i wytwarzające nektar nazywane są roślinami miododajnymi. Niemały udział w zapylaniu ma budowa kwiatu.

Części kwiatu. Działki kielicha oraz płatki korony tworzą okwiat
PARAMETRY PSZCZÓŁ
Nazwa pszczoły w hierarchii roju | Długość ciała | Długość życia |
pszczoła – matka | 22 mm | nawet do 7 lat |
pszczoła – robotnica | 15 mm | od 4 do 24 tygodnie |
truteń | 20 mm | od 4 do 5 tygodni |
BUDOWA GNIAZDA
Gniazdo budowane jest z czystego wosku wydzielanego tylko w obecności królowej przez gruczoły woskowe robotnic. Gruczoły są zlokalizowane na spodniej stronie odwłoka robotnicy. Wosk w postaci płynnej rozlewa się i zastyga tworząc łuseczki ,które w razie potrzeby robotnica za pomocą haczyków na odnóżach może przenieść do żuwaczek. Formuje z niej wtedy małą kulkę przezroczystego wosku, którą następnie ugniata i formuje w zależności od potrzeb. Plastry są w zasadzie szkieletem organizmu kolonijnego. Roje pszczele traktować należy jako całość funkcjonalną. Oznacza to, że żaden osobnik nie jest wstanie przez dłuższy niż kilkanaście godzin czas przeżyć odłączony od społeczności.
ROZMNAŻANIE I ROZWÓJ PSZCZÓŁ
Pszczoły jako roje (super organizmy) rozmnażają się procesie zwanym rójką. W skrócie polega to na wyhodowaniu przez pszczoły robotnice młodej królowej, podczas gdy stara przed przeistoczeniem się młodej w dorosłą pszczołę rusza z połową, a czasem większą częścią wszystkich robotnic, budować nowe gniazdo w odpowiednim wcześniej wybranym przez zwiadowców miejscu.
Do zapłodnienia królowej dochodzi w trakcie lotu godowego pszczół. Gdy nieunasienniona królowa ma 5-7 dni, wylatuje z gniazda i podąża na trutowisko (czyli miejsce spotkania nieunasienionych matek i trutni). Wyposażone w wielkie oczy trutnie, nie mają problemu, by zauważyć matkę, gdy dotrze na miejsce. Wabi je do niej też zapach, który wyczuwają z odległości ok. 100 m. Podrywają się wtedy do lotu i ruszają w pogoń za samicą. Najszybszy truteń łapie odwłok królowej i zagina swój, zbliżając aparat kopulacyjny do komory żądłowej matki. Po połączeniu, truteń zapładnia królową, po czym następuje paraliż jego głowy i tułowia. Skurcze mięśni powodują, że sparaliżowane ciało samca odchyla się i odpada od samicy. Każdy truteń, który dostąpił zaszczytu obcowania z matką, umiera.
Po powrocie do ula, królowa składa jaja koncentrycznie: od środka plastra idąc spiralą ku zewnętrznym jego brzegom. Złożenie każdego zajmuje jej około minuty. Przytwierdza je specjalną wydzieliną do dna komórki woskowej. W stałej temperaturze około 34oC i odpowiedniej wysokiej wilgotności (którą zapewniają robotnice), rozwój jaja trwa 3 dni. Po tym okresie wylęga się biała larwa, a na kilka godzin przed wylęgiem pszczoły umieszczają na dnie komórki obok jaja kroplę mleczka. Wylęgająca się larwa zjada je i szybko rośnie. Robotnice przez cały czas rozwoju, który trwa tylko 5 dni, karmią larwy dostarczając ten pokarm. Od 3 dnia życia podają im mieszaninę miodu z pyłkiem – wyjątkiem są larwy przyszłych królowych, które otrzymują zawsze tylko mleczko pszczele. Tak odżywiony i ogrzany czerw (tak fachowo nazywane są stadia rozwojowe pszczół) przez 5 dni swojego rozwoju przybiera 2000 razy na swojej masie, liniejąc kilka razy (zrzucając oskórek, który już jest zbyt mały). Piątego dnia pszczoły zamykają komórkę woskowym wieczkiem i nie zaglądają do środka aż do czasu przeobrażenia się larwy w poczwarkę i później dorosłą pszczołę. Szóstego dnia larwa zjada cały zapas pokarmu z komórki , wyprostowuje się i linieje po raz ostatni przybierając formę dorosłej pszczoły. W dziewiątym dniu od wylęgu kształtem zaczyna przypominać postać dorosłą, jest jednak biała, a całe wnętrze ulega tzw. histolizie czyli rozpuszczeniu – komórki muszą na nowo utworzyć organy- ale tym razem dorosłego owada. Przez kolejne 12 dni ciemnieje, a organy wewnętrzne przekształcają się tak, aby umożliwić życie dojrzałej pszczoły. Proces tej przemiany nazywany jest metamorfozą- przeobrażeniem zupełnym. W 21 dniu rozwoju młoda pszczoła tylko nieznacznie jaśniejsza od starszych sióstr przegryza woskowe wieczko i przy pomocy z zewnątrz lub bez niej opuszcza komórkę.
PRZEOBRAŻENIE ZUPEŁNE OWADÓW to typ metamorfozy larwy owada w dorosłego osobnika, w trakcie której występuje stadium poczwarki. Ma ono więc cztery etapy:
jajo → larwa → poczwarka → imago (osobnik dorosły)
- I ETAP: Jaja złożone na dnie komórek
- II ETAP: Młode larwy pszczele pływające w mleczk
- III ETAP: Poczwarki w różnym stadium rozwoju
- IV ETAP: Wygryzająca się młoda robotnica
CIEKAWOSTKI O PSZCZOŁACH
- pszczoła ma zdolność widzenia światła ultrafioletowego,
- pszczoła potrafi rozróżniać niektóre kolory: widzi barwę białą, czarną, fioletową i purpurową oraz żółtą i niebieską. Warto tę wiedzę zastosować w praktyce podczas malowania ula i znakowania wylotka – to ułatwi pszczole orientację w terenie. Jeśli ul zostanie np. w kolorze drewna lub będzie pomalowany na zielono, pszczoły będą miały problem z powrotem do swojego domu.
- w gnieździe pszczoły poruszają się przy użyciu zmysłu dotyku, ponieważ w mroku wzrok jest niemal nieprzydatny. Pszczoły rejestrują ruchy powietrza (wibracje) i swoje położenie za pomocą narządów Johnstona – zespołów komórek czuciowych zlokalizowanych na drugim członie czułków. Wyczuwają też położenie dołu i góry, dzięki czemu mogą budować plastry w odpowiednim ustawieniu, a za pomocą czułek i odnóży ustalać wielkość budowanych komórek.
- pszczoły miodne śpią od 5 do 8 godzin na dobę. Nocą śpią głównie zbieraczki, które tylko wtedy mogą odpoczywać, ponieważ zwykle nie są w stanie latać po zachodzie słońca.
ZNACZENIE PSZCZÓŁ MIODNYCH W PRZYRODZIE I DLA CZŁOWIEKA
- zbierają nektar i pyłek kwiatów, który jest ich pożywieniem,
- zapylają rośliny owadopylne (np. drzewa owocowe, rzepak), które stanowią około 80% roślin. Rośliny, które dostarczają pszczołom surowca do produkcji miodu są nazywane miododajnymi. Dzięki zapyleniu przez pszczoły rośliny mogą wytwarzać owoce, które stanowią cenny pokarm dla ludzi i zwierząt,
- W przypadku upraw sadowniczych, zapylanie roślin zwiększa plony nawet o 80%. Większość owoców i warzyw to gatunki owadopylne, które nie rozwiną się bez pszczół i ich zapylania. To właśnie pszczołom i ich pracy zawdzięczamy produkcję 1/3 żywności. Według Organizacji ds. Wyżywienia i Rolnictwa ONZ (w skrócie: FAO) 100 gatunków roślin uprawnych zapewnia około 90% żywności na całym świecie, a z tych stu gatunków aż 75 wymaga zapylania przez pszczoły,
- doprowadzając do zapylania krzyżowego roślin nie tylko powiększają plony, ale także jakość tych plonów jest większa i dzięki nim mamy bardzo bogaty zestaw różnych produktów na naszych stołach (pszczołom zawdzięczamy aż 4000 odmian warzyw),
- pośrednio dzięki pszczołom mamy również mięso, mleko i inne produkty odzwierzęce, bowiem zwierzęta hodowlane również karmi się roślinami zapylanymi przez te owady. Także gdyby pszczoły nagle zniknęły musielibyśmy żywić się głównie zbożami i kukurydzą,
- wytwarzają produkty takie jak: miód, wosk, mleczko pszczele, kit pszczeli, propolis, jad pszczeli i pierzga, miód to jeden z głównych produktów antybakteryjnych, a jedna pszczoła w ciągu całego swojego życia wytwarza zaledwie małą łyżeczkę miodu.
- Przenosząc pyłek z kwiatów, umożliwiają zachowanie bioróżnorodności i kontrolę erozji gleb.
ZAGROŻENIA PSZCZÓŁ
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN) oraz Komisja Europejska, oceniają w Czerwonej Księdze, że w Europie jednemu gatunkowi pszczół na dziesięć grozi wyginięcie, zaś liczebność populacji 37% gatunków maleje. Polskę zamieszkuje około 470 gatunków pszczół, ale tylko jedna z nich, pszczoła miodna, daje miód i pozostaje pod opieką pszczelarzy. Już w latach 60-tych ubiegłego wieku obserwowano pierwsze symptomy problemu, który dziś nazywamy masowym wymieraniem pszczół. W rodzinach pszczelich zauważono, że pszczoły wylatujące na pożytek nie wracają masowo do ula.
Naukowcy badający to zjawisko są zdania, że przyczyną jest wiele różnych czynników niekorzystnie działających na rodziny pszczoły miodnej:
- choroby i pasożyty pszczół – między innymi warroza i nosemoza,
- niedobory składników odżywczych, brak wystarczającego zróżnicowania pokarmu,
- bliskie pokrewieństwo genetyczne pszczół,
- intensyfikacja rolnictwa poprzez jego chemizację (częste stosowanie nawozów sztucznych i sztucznych środków ochrony roślin jest toksyczne dla pszczół),
- zmiany w strukturze przestrzennej wsi oraz miast: likwidacja nieużytków, miedz, kwitnących łąk, jak również ogródków przydomowych, powoduje, że pszczołom brakuje pożywienia (pyłku i nektaru). Zbyt mało jest także schronień i przestrzeni do budowy gniazd czy składania jaj dla pszczół samotnic i trzmieli,
- zmiany klimatu, które wpływają np. na zmianę terminarza kwitnienia roślin, a tym samym dostępność pokarmu dla pszczół,
działanie fal elektromagnetycznych (fale telefonii komórkowej) – są niebezpieczne dla pszczół, gdyż zakłócają ich system nawigacyjny i uniemożliwiają im powrót do ula, - zanieczyszczenie środowiska: zwały śmieci gromadzące się np. na dzikich wysypiskach powodują zanieczyszczenie wody oraz skażenie gleby i powietrza (w pobliżu wysypisk stwierdza się podwyższone stężenie metali ciężkich, np. rtęci, miedzi i ołowiu).
OCHRONA PSZCZÓŁ
Pszczoły, jako owady zapylające, są jednym z niezbędnych elementów ekosystemu. Wszystkie działania mające na celu utrzymanie lub zwiększenie populacji tych owadów, są krokiem w kierunku ratowania środowiska.
Każdy z nas może pomóc pszczołom:
- udostępniając im przestrzeń do życia: na balkonach i parapetach posadźmy nektarodajne rośliny, takie jak: nagietek, szałwia czy macierzanka,
- nie wypalajmy traw, które mogą dawać schronienie pszczołom,
- sztuczne środki ochrony roślin zastępujmy naturalnymi – kompostem lub obornikiem, które są bezpieczne dla środowiska i zwierząt,
- możemy też budować domki i ule dla pszczół – coraz popularniejszym rozwiązaniem są ule zlokalizowane na dachach bloków i biurowców w dużych miastach. Pszczoły w mieście mają dobre warunki do życia i rozmnażania się, a pożywienie znajdują w ogródkach, parkach, balkonach, na działkach i w bogatej roślinności na terenach zielonych,
- podtrzymujmy w naszym kraju tradycje pszczelego bartnictwa – bartnictwo zostało bowiem wpisane na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa w Polsce w 2016 roku. W ten symboliczny sposób stało się oficjalnym elementem naszej tradycji i tożsamości narodowej.
- Ule
- Ule
Źródła:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Bar%C4%87
https://pl.wiktionary.org/wiki/bartnik
https://pl.wikipedia.org/wiki/Pszczo%C5%82a_miodna
http://formysilikonowe.prv.pl/pszczoly.html
https://www.facebook.com/Bar%C4%87-%C5%9Al%C4%85ska-106678544556397/
https://www.haloursynow.pl/artykuly/sredniowieczna-barc-w-kabatach-pszczoly-wracaja-do-lasu,9426.htm
https://drawsko.szczecinek.lasy.gov.pl/aktualnosci/-/asset_publisher/1M8a/content/bartnictwo-powrot-pszczol-do-lasu#.YtxZ-r1BzIU
https://pasieka24.pl/index.php/pl-pl/biblioteczka-pszczelarza-z-pasja-ksiazki-pasieki/220-365-faktow-o-pszczolach/2778-nocne-zycie-pszczol-i-ich-wzrok
https://windowbee.com/from-egg-to-forager_pl/
https://www.portalpszczelarski.pl/artykul/652/budowa_pszczoly_miodnej_-_glowa-_wzrok-_czulki_i_narzad_gebowy.html#google_vignette
https://zielony-parapet.pl/blog/miodniki-nektarniki-fascynujace-zjawiska-u-roslin-z-tropikow
https://pl.wikipedia.org/wiki/Kwiat
https://pasieka24.pl/index.php/pl-pl/biblioteczka-pszczelarza-z-pasja-ksiazki-pasieki/220-365-faktow-o-pszczolach/2783-seks-i-rozmnazanie-pszczol
Jaka jest rola pszczół w środowisku i dlaczego powinniśmy się tym interesować?
https://www.xylopolis.pl/edukacja/pszczoly-i-ich-rola-w-przyrodzie/
https://www.pomagamypszczolom.pl/o-pszczolach/
https://stock.adobe.com/pl/search?k=ule